post-metropolis

นิทานเด็กที่โด่งดังทั่วโลกของพี่น้องตระกูลกริมมส์ (Brother Grimms) คิดว่าหลายคนคงเคยได้ยินหรือรู้จักผ่านหูมาบ้าง ไม่ว่าจะเป็น ซินเดอเรลล่า หนูน้อยหมวกแดง สโนไวท์กับคนแคระทั้งเจ็ด หรือ Hansel and Gretel

เอาเข้าจริงๆแล้วอีตาพี่น้องสองคนนี่แกไม่ได้แต่งนิทานเลยซักเล่มนะครับ ผมมารู้ทีหลังตอนไปพิพิธภัณฑ์พี่น้องตระกูลกริมมส์ในเมืองที่ผมอยู่เนี่ยแหละ แถมคนญี่ปุ่นแห่มาเที่ยว จนขนาดต้องพิมพ์โบรชัวร์เป็นภาญี่ปุ่นเลยทีเดียว สิ่งที่แกสองคนทำคือแกเดินทางรวบรวมเรื่องเล่าพื้นบ้านที่ไม่ได้มีการบันทึกให้เป็นเรื่องเป็นราว จนมาเป็นเรื่องราวซะ หรือพูดง่ายๆ คือแกเป็นบรรณาธิการนั่นเอง ไม่ได้แต่งนิทานอะไรนั่นหรอกครับ
แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าแกเป็นหนึ่งในคนสถาปนาความรู้ว่าด้วยเรื่องนิทานเด็กขึ้นมาเหมือนกัน (การรวมรวมความรู้ที่มีอยู่แล้วถือเป็นการสร้างองค์ความรู้แบบหนึ่ง) อันที่จริงผมก็ไม่ได้รังเกียจการสร้างความรู้แบบนี้หรอกนะครับ เพราะความรู้หลายๆ อย่างในโลกก็ได้มาด้วยวิธีนี้ทั้งนั้น เช่น (จากการที่ได้คุยกับเพื่อนชาวโคลัมเบีย)ตำราพฤกษศาสตร์พื้นเมืองในโคลัมเบีย ก็ได้จากการไปถามเอาความรู้เรื่องพืช สมุนไพร จากคนเผ่าต่างๆ จนรวบรวมเป็นองค์ความรู้ชุดหนึ่ง

หนำซ้ำผมก็เห็นว่าดีเสียอีกที่มีคนอย่างพี่น้องตระกูลกริมมส์ เพราะถ้าไม่มีแกแล้วเด็กๆ คงไม่มีนิทานดีๆ อ่านกันอย่างกว้างขวางทุกวันนี้ ก็คงเป็นเรื่องเล่ากันแคบๆ ต่อไปเฉพาะถิ่นเท่านั้น แต่ที่ผมคิดก็คือว่า แหม!! มันช่างเหมือนกันกับเรื่องลิขสิทธิ์ทางปัญญาเสียนี่กระไร

ในสังคมสมัยพี่น้องตระกูลกริมมส์ที่ยังไม่มีเรื่องลิขสิทธิ์ทางปัญญา เรื่องแบบนี้เป็นการสร้างความรู้ให้เป็นระบบหรืออย่างน้อยก็เป็นการจัดเรียงข้อมูลให้เป็นระบบ ผมหมายถึงความรู้มันมีอยู่แล้ว การจัดการความรู้ให้มีประสิทธิภาพย่อมทำให้ความรู้กระจายในวงกว้าง และก็เกิดประโยชน์ให้คนอื่นเอาไปใช้พัฒนาชีวิตได้อย่างเต็มคนบ้าง

ในทางกลับกัน ด้วยวิธิคิดอย่างเดียวกัน แต่เปลี่ยนเป็นเงื่อนไขปัจจุบัน เรื่องมันก็เป็นอย่างที่รู้กันว่าทุกวันนี้ถ้าเราปลูกข้าวหอมมะลิอยู่ดีๆ สักวันหนึ่งคงมีคนมาฟ้องร้องเราได้ ฐานละเมิดลิขสิทธิ์พันธุ์ข้าว ทั้งๆที่ความรู้เรื่องพันธุ์ข้าวพื้นเมืองมันก็มีอยู่แล้ว ปู่ย่าตายายก็ปลูกมาตั้งนาน แต่อย่างว่าและครับ ดันไม่สถาปนาความรู้ให้เป็นของตัว เลยโดนคนอื่นฉกเอาไปซะ กลายเป็นเรื่องใครมาก่อนมีสิทธิ์ก่อนไปเสียนี่ สมัยที่โคลัมบัสค้นพบทวีปอเมริกา อเมริกาก็เป็นทรัพยากรของอังกฤษเหมือนกัน ด้วยวิธีคิดเดียวกันคือถึงก่อนมีสิทธิ์ก่อน

ความรู้ก็คือสินค้าครับ หรืออย่างน้อยก็ถูกทำให้เป็นสินค้าซะแล้ว เหมือนกับวัฒนธรรม (เพลง ตลาดน้ำ มวยไทย ฯลฯ)ขณะเดียวกันความรู้ก็คือทรัพยากรด้วย ผมทึกทักเอาเองว่า ถ้าเราเปรียบการพัฒนาเหมือนการวิ่ง โดยมีความรู้เป็นปลายทางแล้ว คนที่ถึงก่อนเนี่ยถ้าวิ่งแข่งกันใหม่มันก็ถึงก่อนทุกเรื่อง เพราะผมทึกทักเอาเองว่ามันเหมือนตอนแรกเราวิ่งแข่งไปเอาจักรยาน แล้วถ้าผมแพ้แล้วให้วิ่งแข่งใหม่ไปเอารถยนต์ คิดว่าหมอนั่นมันจะยอมทิ้งจักรยานมาวิ่งตัวเปล่าๆ กับผมเหรอ มันก็ต้องขี่จักรยานไปเอาอยู่แล้ว ส่วนผมก็วิ่งลิ้นห้อยไปเถอะ ความรู้มันก็เหมือนจักรยานแหละครับ แล้วโอกาสที่ผมจะได้จักรยานนั้นมีได้ก็ต่อเมื่อ หมอนั่นมันโดดไปขี่รถเก๋งเสียแล้ว

ผมสงสัยแค่ว่าถ้าผมอยากเป็นคนที่เต็มคนบ้าง แล้วเกิดขาสั้นวิ่งไม่ทันเขา ผมจะยังพอจะยังหวังได้ว่าพอมีสังคมความรู้แบบพี่น้องตระกูลกริมมส์หลงเหลืออยู่มั้ย ในขณะที่สังคมวันนี่นั้นความรู้เป็นทรัพยากร ถ้าความรู้เป็นทรัพยากรก็แปลว่า ไม่ใช่ทุกคนนะครับจะเข้าถึงได้

สุดท้ายก็ได้แต่พูดกับตัวเองว่า "เออ ฝันไปเหอะมึง"