post-metropolis

รั้วนั้นเริ่มมีมาตั้งแต่เมื่อไหร่ ผมเองก็ไม่เคยนึกสังเกตเป็นเรื่องเป็นราว โดยเข้าใจเอาเองว่าสังคมสมัยก่อนนั้นไม่น่าจะมี ถึงมีก็ไม่ใช่รั้วในแบบที่เราเห็นกันอยู่ทุกวันนี้ จะมีก็แต่รั้ว(กำแพงเมือง)ที่เอาไว้ป้องกันการรุกรานจากอริราชศัตรูเท่านั้น เข้าใจว่าในสมัยก่อนหน้าที่ของรั้วนั้นเป็นการป้องกันภัยจากศัตรูภายนอก หาได้บอกถึงอาณาเขตการครอบครองการใช้พื้นที่อย่างความหมายของรั้วในปัจจุบัน เมื่อครั้นเราเดินทางไปยังสังคมชนบทก็พบว่ารั้วของเขานั้นมีความแตกต่างกันกับรั้วของคนในเมือง ต่างกันทั้งในทางกายภาพและทางสังคม คือรั้วของเขานั้นเป็นรั้วเตี้ย ที่มีหน้าที่เพื่อบอกเขตการครอบครองพื้นที่ของตน ในขณะที่รั้วของคนเมืองนั้น นอกจากจะบอกการครอบครองที่ว่าแล้ว ยังมีหน้าที่เช่นเดียวกับ รั้ว (กำแพงเมือง)ในสมัยก่อน คือไว้ป้องกันศัตรู (ขโมย)นั่นเอง

มีข้อสังเกตว่า เราสามารถอ่านความสัมพันธ์ทางสังคมใดๆ ผ่านรั้วได้ ในขณะที่ รั้วในเมืองบอกถึงความไม่สัมพันธ์ใดๆ ของ ครอบครัวหนึ่งกับครอบครัวอื่น แต่สื่อสารสถานภาพของตนเอง ผ่านรั้ว เช่น ถ้ามีรั้วใหญ่ สูง ก็แสดงถึงความมีฐานะ แต่รั้วของคนในชนบท กลับแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ที่กว้างขวางออกไปจากความสัมพันธ์กันเองในครอบครัว เนื่องจากมีความสัมพันธ์ทางตรงของคนในชุมชนหรือสังคมที่มากกว่าคนในเมือง เพียงแต่สถานะทางสังคมอาจสื่อสารผ่านสิ่งอื่น เช่น มอเตอร์ไซต์ DVD หรือ การส่งบุตรหลานไปเรียนกรุงเทพฯ เป็นต้น


ผมเข้าใจว่าลักษณะของรั้วเป็นผลมาจากรูปแบบความสัมพันธ์ทางสังคมในประชาคมหนึ่งๆ เช่นเนื่องจาก กลัวโดนปล้นบ้าน เป็นต้น ในขณะเดียวกัน ความสัมพันธ์ทางสังคมในรูปแบบหนึ่ง ก็เกิดมาจากการมีรั้วเช่นกัน แต่อาจไม่กว้างขวางนัก เช่น เราอาจอยากรู้จักเพื่อนบ้าน แต่ด้วยอำนาจของรั้วก็ทำให้พาลไม่อยากรู้ไปซะ หรือกล่าวคือ รั้วอาจเป็นทั้งเงื่อนไขและผลิตผลของการผลิตความสัมพันธ์ทางสังคมในเวลาเดียวกัน สิ่งหนึ่งที่น่าสังเกตก็คือ เป็นไปได้ไหมที่ คนเมืองสามารถจะสามารถอยู่ได้โดยปราศจากความสัมพันธ์ทางสังคมใดๆ กับสังคมรอบตัว ในขณะที่สังคมชนบนนั้นทำได้ยากลำบากกว่า เพราะทรัพยากรจำกัด

และเนื่องจากความสามารถในการแก้ปัญหาของคนเมืองปัจจุบันใช้ผ่านระบบ ‘เงินตรา’ เท่านั้น เมื่อมีเงินความสัมพันธ์กับผู้อื่นก็ไม่ใคร่จะจำเป็นนัก สุดท้ายเราก็ต้องขยันสร้างรั้วกันต่อไป